Hoe laat je jongeren stilstaan bij het koloniale verleden van Nederland? Met interactief hiphop danstheater, aldus Jasmin Deekman en Meis Köster van danscollectief SERIÓÓS. Met hun voorstelling Schijn willen ze iets losmaken bij jongeren op middelbare scholen en mbo's. 'Als jongeren zo met elkaar kunnen omgaan, waarom kunnen volwassenen dat dan niet?'
Er is veel gebeurd. Veel om te bevatten. Maar geen paniek. Het geeft je handvatten. Ons verleden laat je blijken dat je nog niet alles wist. Schijn er licht op, anders heb je er geen zicht op.
Jasmin Deekman en Meis Köster van danscollectief SERIÓÓS spelen de voorstelling in klassen op middelbare scholen en mbo's. Een hoopvol en liefdevol stuk, aldus Meis. 'Met SERIÓÓS proberen we zware onderwerpen draaglijk maken, door humor en luchtigheid te gebruiken.'
Dans, rap en groepsgesprek
Schijn is een combinatie van dans, rap en groepsgesprek. Het meedoen speelt een belangrijke rol, aldus Jasmin. 'We willen de klas opschudden. Er mag gepraat en gelachen worden. Leerlingen mogen meedansen. En ze krijgen de opdracht om de voorstelling op zichzelf toe te passen.'
Invloed van koloniaal verleden
Gevraagd naar de invloed van het koloniale verleden op hun eigen leven, laten jongeren een heel divers geluid horen, merken Jasmin en Meis. 'Sommige jongeren hebben totaal niet door dat het verleden invloed heeft op hun leven', licht Jasmin toe. 'Anderen zijn zich er juist heel bewust van. Zij komen met persoonlijke verhalen. Over wat ze in hun eigen leven meemaken. En ook wat het slavernijverleden voor hun familie betekent.'
Racisme, discriminatie en etnisch profileren
Vaak delen jongeren verhalen over racisme, discriminatie en etnisch profileren. Meis: 'Je hoort veel onrecht in hun verhalen. De Black Lives Matter-protesten en de dood van George Floyd worden vaak genoemd. Dat heeft echt veel indruk gemaakt. Ook zijn jongeren bezig met de toekomst. Ze zitten op een kantelpunt in hun leven, van kind naar volwassene. Dus ze denken na over hoe ze een baan gaan vinden. En of ze misschien beter anoniem kunnen solliciteren, om discriminatie te voorkomen.'
'Laat me met rust'
Het onderwerp leeft, maar tegelijkertijd totaal niet, aldus Jasmin. 'Net zo vaak zeggen jongeren: 'Joh, laat me met rust, ik heb geen last van dat verleden.' Ook dat mag er zijn, vinden de makers van SERIOOS. 'Maar we komen wel met een noodzaak naar zo'n klas toe. Want er is veel onrecht geweest. En ook nu nog. Daar moeten we het over hebben, als groep en als samenleving. Daarom bevragen we de jongeren. Zodat ze zichzelf gaan afvragen: wat is mijn verleden? En wat betekent dat voor het hier en nu?
Stoere bink
Dat gesprek kan mooie momenten opleveren. Meis: 'We spraken met een klas over gewoontes bij je thuis. En over de cultuur binnen je familie. Daarop vertelde een jongen van kleur dat hij zich best alleen voelde in de klas, omdat niemand zijn cultuur deelde.' Jasmin vult aan: 'Het was echt een stoere bink, heel 'tough'. En opeens liet hij die andere kant zien. Het was kwetsbaar en krachtig tegelijk, hoe hij dat durfde te delen. En ook hoe de groep reageerde. Ze hoorden hem aan. Heel open, zonder meteen in oplossingen te denken.'
Liefdevol gesprek
Op een andere school gebeurde iets vergelijkbaars binnen de groep, vertelt Jasmin. 'Een jongen liet heel duidelijk merken dat hij de aandacht voor de lhbtqia+-community niks vond. Hij vroeg zich af waarom het zo belangrijk was om hen te accepteren. Waarop de hele klas zei: 'Bro, dit kun je echt niet zeggen.' Ze corrigeerden hem op een liefdevolle manier. Die jongen veranderde niet ineens van gedachten. Maar het was vooral mooi om te zien hoe veilig de leerlingen zich voelden om zich uit te spreken. En dat het geen ruzie werd. Dat inspireerde ons. Als zij zo met elkaar kunnen omgaan, waarom kunnen volwassenen dat dan niet?'
Spanning bij volwassenen
'Volwassenen zijn soms gewoon echt niet leuk', vult Meis een beetje lachend aan. 'We hebben Schijn een paar keer voor volwassenen gespeeld. Daar was zoveel meer spanning tijdens het groepsgesprek. Volwassenen zijn al veel meer gevormd, meer ervan overtuigd dat wat zij denken het juiste is. Er was een vrouw die alles wat wij zeiden als een persoonlijke aanval zag. Omdat zij wit is, zouden haar problemen niet mogen bestaan, zo voelde zij dat.'
Piet Hein
Jasmin: 'Bij volwassenen lijkt het schuldgevoel of de gevoeligheid groter. Tuurlijk, sommige witte jongeren denken ook wel: ik ben wit, dus ik durf niks te zeggen over het verleden. Maar over het algemeen durven de jongeren die wij ontmoeten zich meer uit te spreken. Ze zijn zich vaak ook minder bewust van de zichtbare sporen die het koloniale verleden in de samenleving heeft nagelaten. Ze zijn niet bezig met koloniale stratennamen of een brug die vernoemd is naar Piet Hein. Jongeren voelen de gevolgen meer op persoonlijk en sociaal gebied. Bewust of onbewust.'
Je bent nodig
De voorstelling eindigt met het nummer 'Je bent nodig' van Akwasi, Fresku en Typhoon. Jasmin: 'Dat is onze boodschap. Iedereen is nodig. We moeten samen licht schijnen op ons verleden. 'We need you'.' Op de vraag of ze hoopvol zijn over de toekomst, antwoordt Jasmin: 'We hebben vaker hoop dan doemgedachten. Tuurlijk, de echte wereld is hard. Maar in de klaslokalen voelen we vooral hoop. Toen wij op de middelbare school zaten, was het slavernijverleden totaal geen onderwerp van gesprek. Er verandert veel, en snel. Maar we hebben ook nog genoeg te doen.'